Giải Nobel Văn học 2022 thuộc về nhà văn Pháp Annie Ernaux

Annie Ernaux sinh ngày 1/9/1940, là một nữ văn sĩ, giảng viên văn học người Pháp. Qua ngòi bút “dũng cảm, sắc lạnh” cùng với các tác phẩm về thân phận người phụ nữ bà đã thắng giải Nobel Văn học 2022.

Đại diện Viện hàn lâm Thụy Điển đã công bố tại buổi lễ: “Với lòng dũng cảm và một trí tuệ sắc lạnh, bà đã bóc trần cội rễ, sự ghẻ lạnh và hạn chế của tập thể qua hồi ức cá nhân.” Bên cạnh đó, phía bên đại diện còn cho biết: “Chúng tôi tập trung vào văn học và chất lượng tác phẩm, chứ không phải các vấn đề thời sự. Nhưng thật ý nghĩa khi một tác giả nổi tiếng với tác phẩm về phá thai đã được chọn vào năm Tòa án tối cao Mỹ đảo ngược phán quyết công nhận quyền phá thai của phụ nữ”.

Trong cuốn Happening, hiện lên trong câu chuyện của bà là hình ảnh một cô sinh viên tên Anne xuất thân trong gia đình lao động. Ở bối cảnh những năm 1960, việc mang thai ngoài ý muốn là một việc bế tắc và vô cùng rắc rối. Trước năm 1975 việc phá thai không được hợp pháp hóa. Sau này sách đã được đạo diễn Audrey Diwan chuyển thể thành bộ phim cùng tên và giành giải Sư tử Vàng tại Liên hoan phim Venice năm ngoái. Tới hiện tại, Ủy ban Nobel vẫn chưa thể liên lạc được với Ernaux. Phía bên thư kí Mats Malm cho biết: “Mong bà sớm nhận được tin tức này.”

Nhà văn Pháp Annie Ernaux ghi lại mọi sự kiện từ nhỏ đến lớn của cuộc đời mình, từ việc nhận thức chênh lệch các tầng lớp xã hội đến cái chết bi thương của cha mẹ. Bà đã từng phá thai bất hợp pháp vào năm 1960 và có quan hệ thể xác với người đàn ông. Song song với sự nghiệp sáng tác văn chương, Annie Ernaux là người đấu tranh không mệt mỏi chống lại phân biệt và những bất công xã hội, bà là người đặc biệt tiên phong cho phong trào đấu tranh chống lại nạn bất bình đẳng giới. Đó là lí do đại diện Fitzcarraldo Editions – đơn vị từng xuất bản tám cuốn sách của Ernaux sang Tiếng Anh – nói dự án lớn nhất của bà là viết và lí giải cuộc đời mình.

Annie Ernaux xuất thân trong một gia đình bình dân ở Yvetot, Normandy thuộc vùng Đông Bắc nước Pháp. Bà theo học hai trường đại học Rouen và Bordeaux ngành văn học và thi đỗ kì thi tuyển giảng viên ngành văn học hiện đại năm 1971. Đến năm 1974 bà đã có tác phẩm đầu tay mang tên Les Armoires vides (Cleaned Out). Tác phẩm tự truyện khác tên La Place (A man’s Place) của bà đã đoạt giải Renaudot năm 1984. Không chỉ vậy, một tác phẩm nổi bật khác là Les Anneses (The Years) do NXB Gallimard phát hành năm 2008, phác họa một giai đoạn xã hội Pháp kéo dài từ thời hậu thế chiến cho đến ngày nay và được tạp chí Le Monde xếp vào danh mục 100 tác phẩm văn chương sáng giá của nền văn học nước Pháp năm 2019. Tác phẩm đã nhận một số giải thưởng văn học vào các năm 2008 và 2009. Trong năm 2008, Ernaux nhận giải thưởng Prix de la langue française, vinh danh toàn bộ sự nghiệp sáng tác văn chương của bà.

Gần đây nhất của Annie Ernaux là Mesmorie de fille (A Girl’s Story), xuất bản tháng 4/2016 (bản dịch tiếng Việt tên Hồi ức thiếu nữ do Nhã Nam và NXB Hội Nhà Văn xuất bản), trong đó bà kể lại những ký ức của thời thiếu nữ 60 năm về trước, vào cái năm bà mới chỉ là cô gái 18 tuổi. Đó là mùa hè năm 1958, khi lần đầu tiên bà được yêu và có mối quan hệ thể xác với một người đàn ông. Câu chuyện tình mù quáng này được kể lại như một ký ức về sự hổ thẹn, một vết thương day dứt, khó chữa lành hơn bất kỳ điều gì khác. Sự cố đớn đau nhất trong đời bà, khi mới bước vào tuổi 18 và cảm thấy cùng lúc cảm giác bị bỏ rơi, nỗi xấu hổ, bị bệnh biếng ăn, và cả sự trầm cảm. Cuốn tiểu thuyết tự truyện này được xem là một tác phẩm về bình đẳng giới và nữ quyền.

Trước buổi công bố kết quả giải Nobel Văn học, người được kì vọng chiến thắng là Salman Rushdie vẫn đang nằm trên giường bệnh sau vụ ám sát tại Mỹ. Ngoài ra Adonis, Murakami, Margaret Atwood… cũng được nhiều người đặt niềm tin. Ứng của viên được đánh giá cao – tiểu thuyết gia Anh Hilary Mantel người mới qua đời không lâu. Tuy nhiên theo quy định giải chỉ được trao cho các tác giả đang sống. Theo The Guardian, Ellen Mattson nói: “Thế giới đầy ắp những nhà văn giỏi, xuất sắc, và mỗi cây bút cần thêm một vài yếu tố để trở thành người đoạt giải”.