Sau đêm đó, Thiên Anh không còn nhìn thấy lá thư trong tay áo Hứa Tắc thêm lần nào nữa, nó mãi mãi trở thành một câu đố với nàng.
* Trực gián: can gián, khuyên can nói thẳng
Hứa Tắc lại trở về như trước đây, nên làm việc thì làm việc, nên đọc sách thì đọc sách. Thiên Anh có hỏi nàng cũng chỉ đáp qua loa là do đến gần chế khoa nên có quá nhiều việc cần phải chuẩn bị.
Tết năm nay trôi qua trong yên bình, không rộn rã như mọi năm, đối với quan viên lớn nhỏ trong thành Trường An mấy ngày Tết cũng chỉ là một kì nghỉ dài hơn bình thường, có thêm thời gian để họ ăn uống vui chơi, có người bị phu nhân cằn nhằn chuyện đàn đúm với bạn bè đồng liêu, có người lại chạy lên Nam sơn vào đạo quan xin tiên đơn, nói chung là chẳng có gì thú vị.
Đối với bá tánh ngày ngày trải qua cuộc sống thái bình trong thành Trường An thì năm nay cũng như mọi năm, họ đã quên mất Trường An mấy mươi năm trước từng bị phiến quân phiên trấn tấn công, họ cũng không màng tới chiến sự giữ triều đình và Hoài Tây, Thành Đức (tên phiên trấn) trước mắt, càng không quan tâm quân Tây Nhung cứ ba ngày hai bận là gây chiến nơi biên cương xa xôi. Bọn họ chỉ nhìn thấy qua mỗi năm nếp nhăn trên khóe mắt lại nhiều hơn, mái tóc dài thì ngày càng bạc trắng, họ chỉ quan tâm mua được gì trong các cửa hiệu ở thành đông và thành tây, hoặc lo lắng chuyện học hành của nhi tử, tiểu nữ có kiếm được một chàng rể tốt cho nhà mình hay không……
Theo thông lệ, ngày mùng bảy các quan viên sẽ quay lại làm việc, lúc này Thượng thư tỉnh vì chuyện tổ chức thi chế cử mà bận bịu từ sớm.
Tuy chế khoa cử dùng danh nghĩa của thiên tử để hạ chiếu tổ chức nhưng mọi chuyện đều giao cho Trung thư Môn hạ hoặc Thượng thư tỉnh thực hiện, quan vấn đáp thì giao cho quan viên từ ngũ phẩm hoặc tứ phẩm đảm nhiệm, có thể là Trung thư xá nhân hoặc Lại bộ Thị lang. Họ phụ trách chỉ đạo, thảo luận cùng đại thần phụ trợ chọn lọc và phân chia cấp bậc, niêm phong kết quả dâng lên cho thánh thượng, cuối cùng là lấy danh nghĩa thiên tử chiếu cáo thiên hạ.
Trước thời điểm chế cử bắt đầu, cuối cùng cũng đã có kết quả khảo khóa một năm một lần. Hứa Tắc đạt loại ưu đúng như dự liệu, nhưng chỉ có mình Hứa Tắc biết kết quả này là do nàng đổi lấy từ quyết định đi thi chế cử.
Cũng nhờ vậy mà Vương gia ngũ phòng có được những ngày bình yên hơn bao giờ hết. Ngay cả người luôn soi mói như Vương Quang Mẫn cũng vì “con rể thi khảo khóa được loại tốt, lại thêm đồng ý thi chế khoa” mà tươi cười rạng rỡ, thậm chí thái độ cũng quay ngoắt, bắt đầu lấy lòng Hứa Tắc.
Trời còn chưa sáng Vương Quang Mẫn đã thức dậy đến đập cửa phòng con gái con rể: “Hôm nay là ngày thi chế khoa, vẫn còn ngủ được à!”
Thiên Anh trở mình xoay mặt vào tường, bịt tai không muốn ngồi dậy, lúc này Hứa Tắc đã thay quần áo. Nàng mặc dày dặn chỉnh tề, sửa sang lại tóc tai, cuối cùng mới đội khăn vấn đầu và cầm hộp sách lên, quay đầu nói với Thiên Anh: “Ta ra phố ăn gì đó cũng được, cô ngủ tiếp đi.”
“Lúc soát người nhất định phải cẩn thận, nhớ mang theo cái bùa mà ta đã xin cho cô đấy nhé.”
“Bùa của cô có thể giúp tránh được soát người không?” Hứa Tắc cười khẽ, nàng quay người đi mở cửa, vừa mở cửa đã nhìn thấy Vương Quang Mẫn, bèn nói: “Xin nhạc phụ yên tâm, con nhất định sẽ thi tốt.”
Vương Quang Mẫn nghe xong thì rất vui vẻ nhưng ngoài miệng lại nói: “Thi không được thì đừng về nữa!”
Hứa Tắc bất cười trừ, sau đó một mình ra ngoài.
Nàng không cưỡi ngựa, lúc đến cổng phường đã thấy đám đông rộn ràng chen chúc đứng chờ cửa mở. Chợt có người ló đầu ra gọi nàng: “Tam lang thi chế khoa đấy à?” Hắn là một quản sự của nhà dòng lớn.
Hứa Tắc gật đầu, lạnh nhạt đáp lại. Ai ngờ hắn không thức thời, bước đến hỏi này hỏi nọ. Hắn còn nhắc tới dạo gần đây Thập thất lang bận rộn nhiều việc các thứ, đa phần đều là những chuyện Hứa Tắc không quan tâm.
Cổng phường vừa mở, mọi người ùa vào như ong vỡ tổ, Hứa Tắc thừa dịp này bỏ rơi tên quản sự kia, sau đó nàng tìm một quầy bán điểm tâm vào ngồi.
Nàng chưa bao giờ ăn điểm tâm một cách thong thả như bây giờ, trông điệu bộ như thể sẽ ngồi từ sáng đến tối. Tiểu nhị nhìn nàng rồi âm thầm nói xấu, nhưng Hứa Tắc không bận tâm, nàng chậm rãi ăn đến mẩu bánh cuối cùng.
Nàng thì không vội nhưng người khác đã sốt ruột lắm rồi.
Là đối tượng quan trọng nhưng Hứa Tắc lề mề không xuất hiện khiến cho Lệnh sử Lễ bộ lo tới sốt vó.
“Sao Hứa Tắc vẫn chưa tới?!”, “Ra cửa trông chừng, thấy hắn tới thì đưa đến đây gặp ta!”. Trương lệnh sử đang đứng trông chừng đám thí sinh trên hành lang bên ngoài Thượng Thư tỉnh sốt ruột, mặt mày cau có.
Tại sao ông ta lại gấp gáp như vậy? Tại vì thi Chế cử không giống thi Tiến sĩ. Dù thời tiết có lạnh giá cực đoan thế nào, người thi Tiến sĩ cũng phải ngồi trên chiếu manh dưới sàn nhà trong Thượng thư tỉnh hoàn tất bài thi. Còn người thi Chế cử, do tham gia kỳ thi của thiên tử nên địa điểm thi là trong thành nội của hoàng cung, nhiệm vụ của ông ta chỉ là tập trung các thí sinh lại, giao cho Kim Ngô Vệ dắt đi.
Đã sắp đến giờ, Trương Lệnh sử bị Kim Ngô Vệ thúc giục liên tục đành cắn răng quyết định: “Không đợi nữa!” Vừa mới hạ quyết tâm thì Thư lại đứng xa xa hô to: “Hứa cử nhân đến rồi!”
Trương Lệnh sử thở phào, trong lòng thầm mắng Hứa Tắc một trăm tám mươi lần, nhưng ngoài miệng thì thúc giục: “Nhanh lên nhanh lên!”
Vì không còn thời gian nên người của Kim Ngô Vệ cũng chỉ soát người qua loa. Hứa Tắc thở phào, mang hộp sách đứng lẫn vào hàng ngũ các cử nhân. Họ đi hết con đường dẫn vào hoàng thành, đến khi tới lầu gác Thừa Thiên môn mới dừng lại.
Thừa Thiên môn vẫn đồ sộ và tráng lệ, nhưng Hứa Tắc hiểu rõ nó đã suy tàn. Đây là cổng chính vào chính cung, nó từng là nhân chứng của thời kỳ huy hoàng thịnh thế cửa vương triều. Nhưng nay đế vương đã không còn, triều hội (thời gian vua triệu kiến quan lại để xử lý chính vụ) cũng ko tổ chức ở đây, ngay cả đường bộ hành cũng vắng vẻ hiu quạnh.
Mấy trăm thí sinh nối đuôi nhau bước vào trong lần lượt ngồi xuống. Tuy cũng ngồi đất nhưng đối đãi lại tốt hơn thi Tiến sĩ…Không những không ngồi chiếu manh, mà còn được ban ngự thực. Chậu than lại cháy đỏ. Quả làm người ta quên đi cái lạnh cắt da bên ngoài.
Vì hoàng thượng không tới, nên các thủ tục trước khi thi của Lễ bộ đều được lược bớt, nhanh chóng phát giấy thi và bắt đầu cho các thí sinh làm bài. Bên trong điện tĩnh lặng, ngoại trừ tiếng lật giấy thì chỉ còn tiếng bước chân qua lại của cung nhân.
Tách trà trước mặt Hứa Tắc vừa được châm thêm, nước vẫn còn bốc khói. Nàng chậm rãi cầm tách trà lên nhấp một ngụm.
Năm nay chế cử chia làm bốn khoa, quan văn tuyển hai khoa gồm Trực ngôn cực gián và Văn kinh bang quốc (kinh thế trị quốc – kinh tế chính trị). Quan võ tuyển hai khoa gồm Võ túc an biên và Quân mưu hoằng đạt tài nhậm biên tướng. Hứa Tắc thân là quan văn, vốn chỉ cần trúng tuyển một trong hai khoa là được, nhưng Chế khoa không hạn chế số khoa mục, vì vậy hôm nay nàng thi cả hai khoa nên được phát hai tập giấy thi.
Nội dung thi trong Chế khoa gọi là thí sách. Ban đầu, số lượng sách vấn (đề thi) trong Chế khoa không thống nhất, nhưng hiện nay đã thành thông lệ là cứ một khoa thì một sách. Hứa Tắc muốn thi hai khoa thì phải viết ra hai phần đối sách.
Nàng cầm đề thi của khoa Văn kinh bang quốc đọc một lượt từ đầu đến cuối.
Tuy rằng mỗi khoa mỗi đề, nhưng trong một đề lại gồm một chuỗi bảy tám mục nhỏ liên kết với nhau, khiến cho độ khó tăng lên nhiều lần. Nội dung đi từ “Nguyên do gì khiến thiên tai mất mùa ở Hà Sóc xảy ra liên miên làm thất thoát thuế khóa”, đến “Kiến giải về tào vận ở Hà Nam”. Thậm chí còn liên hệ tới tình hình chiến sự ở hai trấn Hoài Tây và Thừa Đức bằng câu hỏi “Làm thế nào để giải quyết vấn đề quân lương quân hưởng (lương thực và bổng lộc cho quân đội).
Có vẻ quốc gia cũng đang lâm vào tình thế bức bách, nên trong những năm gần đây đề thi của Chế khoa cử đều xoay quanh các câu hỏi về chính trị, phản đối những điều sáo rỗng, ưu tiên những sách lược giải quyết phù hợp thực tế.
Hứa Tắc làm việc ở Bỉ bộ nhiều năm nên rất rõ các khoản tiền thu vào và chi ra của quốc gia. Nàng rất mạnh trong các vấn đề về tài chính, góc nhìn độc đáo, không như những người khác chỉ nói được qua loa đại khái, nên nàng hoàn toàn chiếm ưu thế khi đưa ra đối sách. Còn những vấn đề khác tuy có đôi chỗ khó khăn, nhưng nàng cũng có thể trình bày đâu ra đó, dùng hết khả năng trả lời.
Khi nàng hoàn thành xong một đề thì cũng có thí sinh khác lục tục lui ra. Trong phòng đặt chậu than khiến Hứa Tắc toát mồ hôi, nàng đưa tay vuốt trán rồi chuyển sang đề thi thứ hai.
Trước nay Trực ngôn cực gián luôn được xem là một khoa lớn, cũng đã đào tạo ra nhiều người có tiếng tăm. Khoa này chuyên chọn những người không sợ cường quyền, dám nói dám làm, sẵn sàng chỉ ra những khuyết điểm sai sót. Từ khi lập khoa đến nay đã gần ba trăm năm, cũng từng có lúc phải dừng lại vì “Quá thẳng thắn quá kịch liệt”. Tuy nhiên, hôm nay nó đã được khôi phục, tựa như làn gió phục hưng đang thổi tới.
Đề thi của Trực ngôn cực gián khoa rõ ràng để mở hơn so với đề thi của khoa trước đó. Câu trả lời hoàn toàn dựa vào suy nghĩ và phong cách của chính bản thân thí sinh. Có người chọn đi sâu vào lý thuyết, có người cái gì cũng nhắc tới tỏ ra mình uyên bác, có người tự biên tự diễn sách lược của bản thân, có người lại tập trung phê phán…
Nhưng đáp án của Hứa Tắc không nằm trong những loại trên.
Nàng viết liên tục và viết rất nhiều, nửa chừng phải tạm dừng vài lần, dường như không thể tiếp tục được nữa. Cung nhân thấy tay nàng run run, bèn quan tâm châm trà nóng cho nàng, tỏ ý mời nàng dừng lại uống nước rồi hẳn viết tiếp, đáng tiếc hảo ý này Hứa Tắc không nhận ra.
Cung nhân nọ nhìn mái tóc bạc lơ thơ của Hứa Tắc trong lòng khẽ thở dài, nàng ta đứng lên, lúc này mới giật mình vì sắc trời đã tối, trong điện chỉ còn thưa thớt vài người.
Tiếng trống trên Thừa Thiên môn bên ngoài Thái Cực cung vang lên, từng tiếng dồn dập lan đến mỗi phường mỗi cổng, thành Trường An dần chìm vào màn đêm.
Lúc này quan khảo sách đứng dậy lấy nến, đưa đến cho những thí sinh còn lại. Lúc đến chỗ Hứa Tắc, ông ta nhìn cuộn giấy viết đáp án của Hứa Tắc khẽ nhíu mày, đã nhiều năm ông ta chưa gặp lại cảnh này, trong lòng chợt có chút vui mừng…
Hứa Tắc dường như quên cả thời gian, khi viết đến chữ cuối cùng nàng mới phát giác trong điện chỉ còn một mình mình. Cung nhân quan tâm đưa cho nàng một ly trà nóng, Hứa Tắc mơ hồ nhận lấy, uống cạn tách trà, cảm nhận cơn đau lưng kinh niên lan tới.
Nàng cúi đầu dọn dẹp hộp sách, xoa đôi chân tê dại, đứng lên bái lạy ngự tọa trống không, cúi người hành lễ với vị quan khảo sách lớn tuổi. Sau đó mới cùng Kim Ngô Vệ bước ra khỏi điện.
Ở trong phòng ấm áp một thời gian dài nên khi vừa bước ra cửa bị gió bắc lạnh lẽo phả vào mặt, Hứa Tắc không khỏi rùng mình một cái. Ra khỏi Thừa Thiên môn, Hứa Tắc theo Kim Ngô Vệ đi dọc theo con đường rời khỏi hoàng thành, hai bên là tường thành âm u cao ngất, dường như ngay cả ma quỷ cũng không thể bén mảng vào trong. Con đường này kéo dài đến tận Diên Hi môn, vì trời đã tối nên các thí sinh bèn tá túc luôn lại chùa Quang Trạch ở thành đông.
Lúc Hứa Tắc tới thì bọn họ đang ngồi quanh bàn ăn thảo luận đề thi hôm nay, mọi người đùa giỡn than thở hôm nay làm bài không tốt. Hứa Tắc vừa ăn vừa nghe bọn họ nói chuyện, quan sát quang cảnh náo nhiệt, đồng thời cảm nhận được tài năng sắc sảo và chí hướng không tầm thường trong lời nói của bọn họ.
Trong lòng mọi người đều hiểu rõ thịnh thế đã qua, mặc dù không ai nhắc lại cảnh phồn thịnh trăm năm trước nhưng họ vẫn còn một trái tim, một đôi tay, hy vọng đến một ngày lật ngược tình thế, chấn hưng nước nhà.
Đêm nay trên chiếc giường hẹp trong chùa Quang Trạch, Hứa Tắc đã nằm mơ, nàng mơ thấy một người nàng chưa từng gặp mặt.
Nàng không cần huyện giải kinh kỳ, cũng không cần thăng liền ba cấp. Cái nàng cần là vững vàng bình tĩnh, không phụ lòng những người đã khuất, cũng là để xứng đáng với quốc gia.
