Chắc hẳn tôi sẽ thấy dễ chịu hơn về những gì đã xảy ra nếu như Ruth tỏ ra cáu giận với tôi thẳng thừng một chút. Nhưng đây là một trường hợp mà cô chịu thua. Như thể cô quá xấu hổ về chuyện đó – bị đè bẹp vì chuyện đó – đến nỗi không còn sức giận tôi hay muốn trả đũa tôi nữa. Những lần đầu tiên tôi gặp cô sau cuộc nói chuyện dưới mái hiên, tôi đã sẵn sàng đón nhận ít ra là một chút dằn dỗi ở cô, nhưng không, cô hoàn toàn lịch thiệp, dẫu có hơi bình lặng. Tôi chợt hiểu rằng cô sợ tôi sẽ lật tẩy cô – hiển nhiên là cái bao đựng bút chì đã biến hẳn không còn thấy đâu nữa – và tôi muốn cho cô biết rằng không việc gì phải sợ tôi. Nhưng cái khó là, bởi chuyện này chưa một lần nào được nhắc tới công khai, nên tôi chẳng tìm được cách nào để nói rõ một lần mọi chuyện với Ruth.
Tuy vậy, tôi cố tận dụng mọi cơ hội để nói bóng gió với Ruth rằng cô có một vị trí đặc biệt trong lòng cô Geraldine. Chẳng hạn như có lần, khi một đám chúng tôi thèm được ra ngoài chơi bóng trong giờ nghỉ bởi có một nhóm ở lớp trên thách đấu chúng tôi. Cái kẹt của chúng tôi là trời đang mưa, nên hẳn sẽ không ai cho chúng tôi ra ngoài cả. Tuy nhiên, tôi để ý thấy cô Geraldine là một trong các giám thị đang trực, thế nên tôi nói:
“Nếu Ruth đi xin phép cô Geraldine thì có khi mình cũng được ra đấy.”
Theo như tôi nhớ thì đề nghị của tôi không được hưởng ứng; có lẽ vì hầu như chẳng ai nghe thấy, bởi nhiều người trong bọn chúng tôi đang nói cùng một lúc. Nhưng quan trọng là khi nói vậy tôi đang đứng ngay sau lưng Ruth, và tôi có thể thấy cô rất vui lòng.
Rồi một lần khác, vài đứa chúng tôi đang ra khỏi một phòng học cùng với cô Geraldine thì tình cờ sao tôi lại dợm bước ra khỏi cửa ngay sau lưng cô Geraldine. Việc tôi đã làm là chậm bước lại, sao cho Ruth đang từ phía sau tiến tới có thể thay tôi mà sánh vai cô Geraldine đi qua cửa. Tôi làm vậy hoàn toàn chẳng có ý gì to tát, chỉ như thể đó là một việc tự nhiên và đáng phải làm, cũng là điều mà cô Geraldine sẽ thích – nếu như tôi tình cờ đi giữa hai người bạn thân nhất của mình thì tôi cũng làm vậy mà thôi. Lần đó, theo như tôi nhớ, Ruth tỏ vẻ bối rối và ngạc nhiên trong một thoáng, rồi gật đầu nhanh với tôi và đi ngang qua.
Những chuyện nhỏ nhặt như vậy hẳn có thể làm vui lòng Ruth, nhưng chúng còn xa mới sánh được những gì thực sự đã xảy ra giữa chúng tôi dưới mái hiên vào cái ngày mù sương đó, và cái cảm giác tôi sẽ chẳng bao giờ làm rõ được mọi chuyện cứ ngày một lớn dần. Đặc biệt là ký ức về một buổi chiều nọ tôi ngồi một mình trên một ghế băng bên ngoài ngôi đình tạ, cứ suy nghĩ miên man xem làm cách nào thoát khỏi tình trạng này, trong khi một cảm giác nặng nề trộn lẫn ân hận và thất vọng khiến tôi chực khóc. Nếu mọi chuyện vẫn tiếp diễn như thế thì tôi không biết điều gì còn xảy ra nữa. Có thể rốt cuộc rồi mọi chuyện cũng sẽ được lãng quên; mà cũng có thể tình bạn giữa Ruth và tôi sẽ hết. Thế rồi, đùng một cái, tôi lại có cơ hội để sửa chữa mọi điều.
Chúng tôi đang ở giữa một tiết học vẽ của thầy Roger, có điều vì lý do nào đó mà thầy bỏ đi đâu đấy. Thế là cả bọn chúng tôi cứ la cà giữa các khung vẽ, vừa tán chuyện vừa nhìn tranh của nhau. Thế rồi đến một lúc nào đó đứa con gái tên là Midge A. bước lại chỗ bọn chúng tôi, nói với Ruth bằng giọng hết sức thân mật:
“Cái bao đựng bút chì của cậu đâu rồi? Ngon lành quá ấy chứ.”
Ruth căng thẳng liếc nhanh tứ phía để xem những ai đang có mặt. Chỉ là nhóm bạn thường ngày của chúng tôi, có chăng là đôi ba người ngoài lảng vảng gần đó. Tôi chưa hề cho ai hay chút gì về chuyện Sổ mua bán hàng, nhưng tôi cho rằng chuyện đó Ruth không biết. Giọng cô nhẹ nhàng hơn bình thường khi cô trả lời Midge:
“Mình không mang theo đây. Mình cất trong rương đồ sưu tập rồi.”
“Đẹp quá chừng. Cậu kiếm đâu ra vậy?”
Giờ thì ai cũng thấy rõ, Midge gặng hỏi hoàn toàn hồn nhiên, chẳng có ý gì. Nhưng hầu như tất cả những ai trong bọn tôi từng có mặt ở Phòng 5 khi Ruth phô cái bao đựng bút chì ra lần đầu tiên thì đều có mặt ở đây, đang chăm chú nhìn, và tôi thấy Ruth ngần ngừ. Chỉ mãi sau này, khi hồi tưởng lại, tôi mới hiểu được đó là một cơ hội đã hình thành hoàn hảo đến nhường nào cho tôi. Nhưng lúc ấy tôi không thực sự nghĩ gì. Tôi chỉ xen vào trước khi Midge hay ai khác kịp nhận thấy Ruth đang trong tình trạng khó xử một cách kỳ quặc.
“Ta không thể biết nó từ đâu ra đâu.”
Ruth, Midge, những người khác trong nhóm, thảy đều nhìn tôi, có lẽ hơi ngạc nhiên đôi chút. Nhưng tôi vẫn giữ bình thản mà nói tiếp, chỉ với Midge thôi:
“Có vài lý do rất chính đáng để bọn mình k hông thể cho cậu biết nó ở đâu ra.”
Midge nhún vai. “Vậy thì đó là một bí ẩn.”
“Một bí ẩn lớn,” tôi nói, rồi mỉm cười với Midge để tỏ ra rằng tôi không có ý cáu kỉnh với cô.
Những người khác gật đầu ủng hộ tôi, mặc dù chính Ruth thì có vẻ lơ đãng, như thể cô đột nhiên đắm mình vào một cái gì đó hoàn toàn khác. Midge lại nhún vai, và theo tôi nhớ thì mọi chuyện đến đó là kết thúc. Hoặc là Midge bỏ đi, hoặc cô bắt đầu nói sang chuyện khác.
Nay thì, cũng chính vì những lý do khiến tôi không thể nói thẳng thắn với Ruth về việc tôi đã làm cho cô quanh chuyện Sổ mua bán hàng, dĩ nhiên cô cũng không thể cảm ơn tôi về cách tôi đã can thiệp trước những câu hỏi của Midge. Nhưng qua thái độ của Ruth đối với tôi, không chỉ trong mấy ngày mà cả nhiều tuần sau đó, có thể thấy rõ cô rất vui lòng với tôi. Và bởi mới đây thôi tôi cũng đã lâm vào vị thế ấy, tôi chẳng khó gì nhận ra những dấu hiệu chứng tỏ cô cứ ngóng chờ một cơ hội nào đó để làm một cái gì đó tử tế, một cái gì đó thật sự đặc biệt dành cho tôi. Đó là một cảm giác dễ chịu, và tôi nhớ rằng thậm chí đã có một, hai lần tôi nghĩ nếu như cô mãi một thời gian dài vẫn không tìm được cơ hội nào cả thì sẽ tốt hơn nhiều, bởi nếu vậy thì cảm giác dễ chịu kia sẽ cứ kéo dài mãi. Nhưng rồi, một cơ hội đã đến cho Ruth, khoảng chừng một tháng sau vụ Midge, lúc tôi đánh mất băng nhạc mà tôi ưa thích.
Tôi vẫn còn một bản sao của cuốn băng đó và mãi gần đây tôi mới tình cờ nghe lại nó trong khi lái xe ngoài đồng trống vào một ngày mưa phùn. Nhưng dạo này cái máy nghe nhạc trong xe tôi đâm ra hay dở chứng đến nỗi máy nghe nhạc trong xe tôi đâm ra hay dở chứng đến nỗi tôi không dám dùng nó nữa. Còn đến khi về lại căn hộ thuê thì hầu như chẳng bao giờ tôi có thời gian nghe nhạc cả. Dù vậy đi nữa cuốn băng vẫn là một trong những vật sở hữu quý giá nhất của tôi. Có thể đến cuối năm nay, khi không còn làm người chăm sóc nữa, tôi sẽ có thể nghe nó thường xuyên hơn.
Cuốn album đó có tựa đề Những bài hát sau lúc hoàng hôn của Judy Bridgewater. Cuốn mà tôi có hiện nay không phải là cuốn tôi từng có hồi ở Hailsham, cuốn mà tôi đánh mất. Đó là cuốn băng mà Tommy và tôi đã tìm được ở Norfolk nhiều năm sau đó – nhưng đó là một chuyện khác, sẽ kể sau. Cái tôi muốn nói bây giờ là cuốn băng đầu tiên, cuốn băng đã biến mất dạo đó.
Tôi sẽ giải thích trước khi kể tiếp về toàn bộ câu chuyện của chúng tôi hồi đó ở Norfolk. Chúng tôi đã duy trì chuyện đó hết năm này qua năm khác – nó trở thành một thứ chuyện đùa của riêng nhóm chúng tôi, tôi cho là vậy –, và mọi chuyện đã khởi đầu từ một bài học cụ thể của chúng tôi hồi chúng tôi còn khá nhỏ.
Chính cô Emily đã dạy chúng tôi về các hạt của nước Anh. Cô ghim một tấm bản đồ to lên bảng rồi đặt một cái giá vẽ bên cạnh. Thế rồi, nếu đang nói về hạt Oxfordshire chẳng hạn, cô lại đặt lên giá vẽ một cuốn lịch to có ảnh chụp của hạt đó. Cô có cả một bộ sưu tập ra trò những bức ảnh như vậy, và bằng cách đó chúng tôi rong ruổi qua hầu hết các hạt của nước Anh. Mỗi khi lấy thước trỏ vào một điểm trên bản đồ, cô lại quay sang cái giá vẽ, lật một bức ảnh khác ra. Có những ngôi làng nhỏ có dòng suối chảy, có những tượng đài màu trắng trên sườn đồi, nhà thờ cổ bên những cánh đồng; nếu đang kể với chúng tôi về một nơi bên bờ biển thì lại có các bãi biển đông nghịt người, những vách đá với bầy mòng biển. Tôi cho rằng cô muốn chúng tôi thấu hiểu có những gì xung quanh chúng tôi, và thật lạ rằng mãi đến bây giờ, sau khi tôi đã băng qua ngần ấy dặm đường với tư cách người chăm sóc, ý niệm của tôi về những hạt kia vẫn cứ nằm trong khuôn khổ được sắp đặt sẵn bởi những bức ảnh của cô Emily bày lên giá vẽ thuở trước. Chẳng hạn, trong khi dong xe qua hạt Derbyshire và bắt gặp mình đang tìm một ngôi làng cụ thể màu xanh với một quán rượu mô phỏng kiến trúc Tudor và một đài tưởng niệm chiến tranh, tôi mới nhận ra đó chính là hình ảnh mà cô Emily đã cho chúng tôi xem khi lần đầu tiên tôi nghe nói tới hạt Derbyshire này.
Dù sao đi nữa, vấn đề ở chỗ vần có một chỗ khuyết trong bộ sưu tập lịch của cô Emily: chẳng cuốn nào có dù chỉ một bức ảnh về Norfolk. Chúng tôi đã nghe trong cùng một bài giảng đó lặp đi lặp lại mấy lần, lần nào tôi cũng tự hỏi lần này cô có tìm được bức ảnh nào về Norfolk không, nhưng lúc nào cũng y như vậy. Cô chỉ khua thước nhỏ trên bản đồ mà nói như thể mãi mới nghĩ được để thêm vào: “Còn ở đây là Norfolk. Ở đó đẹp lắm.”
Thế rồi, vào đúng lần ấy, tôi nhớ cô đã ngừng lại mà đắm mình suy nghĩ, có lẽ vì cô chưa lên kế hoạch điều gì sẽ diễn ra sau đó nếu không có ảnh. Cuối cùng cô ra khỏi giấc mơ và lại gõ gõ lên bản đồ.
“Các em thấy đó, bởi Norfolk nhô ra ở bờ phía Đông, trên cái gò nhô ra biển này, thành thử nó không nằm trên đường đi đến đâu cả. Thiên hạ vào Nam ra Bắc,” cô dịch cái thước trỏ lên xuống, “thì kiểu gì cũng đi vòng qua nó. Vì vậy mà nó là một góc yên bình của nước Anh, khá đẹp. Nhưng đó cũng có phần là một góc xa xôi, góc khuất[2].”
[2] Góc khuất: Ở đây có sự chơi chữ không dịch được: “lost corner” trong nguyên bản vừa có nghĩa là một góc/ một nơi xa xôi, khuất nẻo, vừa có nghĩa là góc (hay phòng) nơi người ta thu thập các món đồ bị thất lạc và có thể đến tìm lại những gì mình đánh mất.
Một góc khuất. Cô gọi Norfolk như vậy, và chuyện đã khởi đầu như vậy. Bởi vì ở Hailsham, chúng tôi có một “Góc thất lạc” trên lầu ba nơi giữ những món đồ thất lạc; hễ đánh mất hay tìm được cái gì, ta lại đi lên đó. Có ai đó – tôi không nhớ là ai – sau buổi học đã nói rằng khi cô Emily nói Norfolk là “góc khuất”, ấy là cô bảo Norfolk là “góc khuất” của nước Anh, nơi tất cả những món đồ bị thất lạc trong cả nước mà tìm lại được đều tập trung về. Bằng cách nào đó cái ý tưởng này được mọi người ưa chuộng và chẳng mấy chốc đã trở thành sự thực được thừa nhận hầu như trong suốt năm học của chúng tôi.
Cách đây chưa lâu, khi Tommy và tôi hồi tưởng lại, anh ấy cho rằng hồi đó chúng tôi chưa bao giờ thực sự tin vào chuyện đó, rằng ngay từ đầu đó chỉ là một trò đùa thôi. Nhưng tôi khá tin chắc rằng về điểm này thì anh lầm. Không có gì phải nghi ngờ rằng khi chúng tôi lên mười hai, mười ba tuổi, toàn bộ câu chuyện Norfolkđã thực sự chuyển thành một trò đùa. Nhưng trong ký ức của tôi về chuyện đó – và ngay cả Ruth cũng nhớ y như vậy – thì lúc đầu chúng tôi tin vào chuyện Norfolk một cách hết sức thành thực; rằng cũng như các xe tải chở thực phẩm và các thứ khác đến Hailsham để bày bán tại những cuộc Bán hàng, cũng có một hoạt động nào đó tương tự đang diễn ra, chỉ có điều ở quy mô lớn hơn, với những chiếc xe rong ruổi khắp nước Anh, chở tất cả những gì người ta bỏ quên trên những cánh đồng, và các đoàn tàu hỏa đến cái nơi gọi là Norfolk đó. Việc chúng tôi chưa bao giờ thấy một bức ảnh nào về Norfolk càng làm tăng thêm sự bí ẩn nơi này.
Nghe thì có vẻ hơi ngớ ngẩn, song bạn cần phải nhớ rằng đối với chúng tôi ở giai đoạn đó của cuộc đời, bất cứ nơi nào bên ngoài Hailsham đều như một vùng đất trong truyện thần kỳ; chúng tôi chỉ có ý niệm hết sức mơ hồ về thế giới bên ngoài và những gì có thể hoặc không thể xảy ra ở đó. Ngoài ra, chúng tôi chẳng hề bận tâm đến việc kiểm chứng bất kỳ chi tiết nào trong cái lý thuyết của mình về Norfolk. Điều quan trọng với chúng tôi, như Ruth đã nói vào một buổi chiều chúng tôi ngồi trong căn phòng lát gạch ở Dover, vừa nói vừa nhìn hoàng hôn, ấy là “khi ta đánh mất một cái gì đó quý báu rồi cứ tìm hoài tìm mãi mà không thấy, ta cũng không cần phải quá đau khổ. Ta vẫn còn chút an ủi cuối cùng kia, khi nghĩ rằng một ngày nào đó, khi ta lớn lên và có thể tự do đi khắp nước, ta sẽ luôn luôn có thể đi tìm lại nó ở Norfolk.”
Tôi tin chắc Ruth có lý về điều này. Norfolk đã trở thành một nguồn an ủi thực sự cho chúng tôi, có lẽ còn hơn nhiều so với chúng tôi thừa nhận vào hồi đó, và chính vì vậy chúng tôi vẫn nói mãi về nó – dù chỉ như một thứ chuyện đùa – ngay cả khi đã lớn hơn nhiều. Và vì vậy mà, nhiều năm sau, cái ngày Tommy và tôi tìm thấy một bản khác của cuốn băng mà tôi đánh mất ở một thị trấn ven biển hạt Norfolk, chúng tôi không chỉ thấy chuyện ấy ngồ ngộ; cả hai chúng tôi đều cảm thấy một cảm xúc mạnh mẽ sâu trong tâm khảm, một ước ao xưa cũ muốn lại tin vào một điều đã có thời thân thiết với trái tim chúng tôi.
Nhưng tôi muốn kể về cuốn băng của tôi. Những bài hát sau lúc hoàng hôn của Judy Bridgewater. Tôi nghĩ thoạt tiên nó là loại đĩa nhạc 33 vòng 1/3 – thu vào năm 1956 – nhưng cuốn mà tôi có là băng cát-xét thu lại, và hình bìa chắc hẳn là phiên bản thu nhỏ của cái bìa đĩa gốc. Judy Bridgewater mặc áo váy bằng vải xa tanh màu tía, một trong những bộ áo váo hở vai thông dụng vào thời đó, và ta chỉ thấy thân hình bà từ thắt lưng trở lên bởi bà đang ngồi bên quầy rượu. Hình như hồi đó tôi cứ nghĩ đấy là Nam Mỹ, vì sau lưng bà có những cây cọ và những anh bồi da ngăm đen mặc áo tuxedo màu trắng. Ta nhìn Judy từ chính nơi người pha chế rượu hẳn đã đứng khi mang rượu cho bà. Bà đang quay đầu lại một cách thân ái, không quá gợi cảm, như thể bà hẳn đang đùa một tí, nhưng ta là một ai đó mà bà đã biết từ lâu lắm. Cái bìa ấy còn một điều, đó là Judy chống cùi chỏ lên bàn và có một điếu thuốc đang cháy dở trong tay bà. Và chính vì điếu thuốc này mà tôi đâm giữ kín đế vậy về cuốn băng đó, ngay từ lúc tôi tìm thấy nó ở cuộc Bán hàng.
Tôi không biết hồi ở trường các bạn thì sao, chứ ở Hailsham các giám thị rất khắt khe về chuyện hút thuốc. Tôi tin chắc giá như chúng tôi không bao giờ phát hiện rằng trên đời này có cái gọi là hút thuốc thì họ sẽ thích lắm; song bởi điều đó là không thể nên hễ mỗi khi có ai nhắc tới chuyện hút thuốc thì họ lại cẩn thận giảng cho chúng tôi một hồi. Thậm chí mỗi khi chúng tôi được cho xem ảnh một nhà văn nổi tiếng hoặc một chính khách nước ngoài nào đó mà tình cờ trên tay họ lại có điếu thuốc thì toàn bộ buổi học sẽ chững lại. Thậm chí còn có lời đồn rằng một vài cuốn sách kinh điển – kiểu Sherlock Holmes chẳng hạn – không có trong thư viện của chúng tôi vì các nhân vật chính hút thuốc quá nhiều, và mỗi khi ta bắt gặp một trang sách bị xé ra khỏi cuốn sách tranh hay tạp chí nào đó, ấy là bởi trên trang đó có tranh hay ảnh một người đang hút thuốc. Rồi lại có những bài học hẳn hoi, ở đó người ta cho chúng tôi xem những bức ảnh kinh khiếp để thấy việc hút thuốc có hại thế nào đến nội tạng mình. Chính vì vậy mà khi Marge K. hỏi cô Lucy câu hỏi đó, ấy quả là một cú sốc lớn.
Chúng tôi đang ngồi trên bãi cỏ sau một trận bóng và cô Lucy đang giảng cho chúng tôi về chuyện hút thuốc như mọi khi thì Marge K. đột nhiên hỏi bản thân cô Lucy đã bao giờ hút thuốc chưa. Cô Lucy lặng thinh mất mấy giây. Đoạn cô nói:
“Giá như cô có thể nói là không. Nhưng, nói thật, cô đã từng hút chút đỉnh. Trong vòng khoảng hai năm, hồi cô còn trẻ.”
Bạn có thể hình dung điều đó gây sốc đến nhường nào. Trước khi cô Lucy trả lời, tất cả chúng tôi đều dán mắt vào Marge, thực sự phẫn nộ so nó dám hỏi một câu hỗn hào đến vậy – đối với chúng tôi, hỏi thế chả khác nào hỏi liệu cô Lucy đã bao giờ cầm rìu tấn công ai đó chưa. Và tôi nhớ suốt nhiều ngày sau đó chúng tôi đã làm tình làm tội Marge đủ điều; thực tế là, sự kiện mà tôi đã nhắc tới trước đây, cái đêm chúng tôi buộc Marge phải trông ra ngoài cửa sổ phòng ngủ mà nhìn khu rừng, đó chỉ là một phần cuả những gì xảy ra sau vụ đó. Nhưng đồng thời, khi cô Lucy đáp rằng cô đã từng hút thuốc, tất cả chúng tôi bối rối đến nỗi không thể nghĩ gì hơn về Marge. Hẳn là tất cả chúng tôi đều khiếp đảm nhìn cô Lucy trân trối, chờ xem cô sẽ nói thêm gì nữa.