Phlôrêntinô Arixa xuống xe ở bến cuối cùng ngay tại Quảng trường Lôt Côchêt, và anh vội vàng lẩn vào chợ đang đông người vì bà mẹ đợi anh vào lúc sáu giờ chiều. Khi vừa ló ra ở phía bên kia đám người họp chợ anh lại nghe rõ tiếng đế giày của đàn bà nện rất vui nhộn trên mặt đường nhựa. Anh quay đầu lại, nhìn để tự thuyết phục mình về điều đã được biết rõ: chính là cô ta. Cô ta ăn mặc y hệt như những cô gái nô lệ trong các bức tranh với một chiếc váy phồng nhiều nếp gấp mà mỗi bận nhảy qua những ổ gà nó vung vẩy như đang khiêu vũ, một chiếc áo để hở cả hai vai trần, một chuỗi vòng hạt sặc sỡ màu, một chiếc khăn trắng. Những thứ trang sức này đều đã được anh quen biết trong khách sạn ngoài bến cảng. Thường vẫn xảy ra điều này: vào lúc sáu giờ chiều bọn gái điếm vẫn chưa hề ăn điểm tâm và thế là họ chỉ còn mỗi một biện pháp sử dụng tình dục như là một con dao găm của kẻ cướp đường và các cô sẽ gí ngay nó vào yết hầu người đàn ông bị họ gặp đầu tiên ngoài đường phố: muốn sống hay muốn chết. Để thử xem có đúng thế không, Phlôrêntinô Arixa liền đổi hướng đi, anh rẽ vào con đường Căngđilênô rất vắng và thé là cô ta cũng cố dấn thân để đuổi kịp anh. Anh dừng bước, quay mặt lại, chặn đường cô ta bằng hai cánh tay dang rộng ra. Cô ta cũng đứng lại ngay trước mặt anh.
– Nhầm to rồi cô em xinh đẹp ạ, – Anh nói. – Anh sẽ chẳng cho em tiền đâu.
– Dĩ nhiên là thế, – Cô ta nói. – Điều anh vừa nói hiện rõ trên gương mặt anh rồi.
Phlôrêntinô Arixa nhớ lại câu nói của viên thầy thuốc gia đình, cha đỡ đầu của anh lúc còn nhỏ. Nhưng đề cập tới bệnh táo bón kinh niên của anh, viên thầy thuốc nói: “Thế gian này được chia thành hai loại người: loại ị được và loại không ị được”. Về thứ lý thuyết này, viên thầy thuốc đã xây dựng nó thành một thứ lý thuyết về cá tính mà ông cho rằng có lẽ còn sáng tỏ hơn cả thuật xem tử vi. Nhưng với kinh nghiệm thu được trong nhiều năm tháng của cuộc đời Phlôrêtinô Arixa đã diễn dạt nó dưới một dạng khác: “Thế gian này được chia thành hai loại người, loại làm tình và loại không làm tình”. Anh vốn không tin có loại người thứ hai này: Khi họ ra khỏi con đường hẹp, có một cái gì đó đối với họ hết sức lạ kỳ đến mức cả hai cùng hãnh diện về tình yêu và làm như thể họ vừa sáng tạo ra nó vậy. Những kẻ thường xuyên làm tình với nhau, trái lại, họ chỉ sống riêng cho cái chuyện ấy. Họ cảm thấy dễ chịu bởi vì họ biết rõ ràng cuộc đời mình phụ thuộc vào thái độ thận trọng biết giữ kín chuyện riêng tư của người kia, chẳng bao giờ họ nói thêm nữa về những chiến tích của mình, chẳng tin tưởng ở bất cứ ai họ cùng làm những động tác giả để đánh lừa người khác cho đến khi họ nổi tiếng là những người bất lực, những kẻ lạnh lùng và trước hết là những kẻ ái nam ái nữ nhưng là trường hợp của Phlôrêntinô Arixa. Nhưng họ rất làm thích thú trước sự nhầm lẫn ấy bởi vì chính sự nhầm lẫn đến lượt nó lại che chở cho họ. Họ cùng thuộc giới những người kín đáo mà những người bạn thân thiết có thể nhận ra nhau trong thế giới này không cần đến một thứ ngôn ngữ chung. Vì thế mà Phlôrêntinô Arixa không ngạc nhiên trước câu trả lời của cô gái: Cô ta là một trong những người thuộc giới mình và vì thế anh biết rằng cô biết.
Đó là một khuyết điểm trong đời anh, một khuyết điểm không thể dễ dàng cho qua được đến mức không giây phút nào, không ngày nào trong suốt cuộc đời cho đến phút cuối cùng, lương tri không nhớ tới điều đó. Cái mà cô gái đòi hỏi ở anh không phải là ái tình, càng không phải là thứ ái tình phải mua bán, mà là việc làm một việc làm bất kỳ nào đó với một thứ lương tháng thế nào cũng xong trong Hãng tàu thủy Caribê.
Phlôrêntinô Arixa cảm thấy ngượng ngùng chết được về hành động mình dẫn cô ta đến gặp người phụ trách nhân lực trong hãng và ông này nhận cô vào làm việc với cấp bậc lương thấp nhất trong bộ phận tổng hợp. Cô đã làm việc tại đây trong ba năm liền với thái độ, khiêm tốn và tận tụy.
Các phòng làm việc của Hãng tàu thủy Caribê ngay từ hồi đầu thành lập, nhìn thẳng ra cầu cảng, khác hẳn với cảng của những con tàu vượt đại dương ở mé bên kia vịnh, cũng khác hẳn với bến thuyền của chợ ở vịnh Animat. Đó là một tòa nhà gỗ mái lợp tôn, một ban công dài có hàng cột đỡ ở phía mặt tiền, vài cửa sổ có lưới sắt chắn ngang ở cả bốn mặt và qua những cửa sổ này tàu hiện nguyên hình trên cảng giống như những bức tranh treo trên tường. Khi các ông chủ hãng người Đức xây dựng ngôi nhà này, các ông cho sơn đỏ toàn bộ mái tôn, sơn màu trắng bóng toàn bộ những tấm ván thưng chung quanh nên ngôi nhà nom y hệt một chiếc tàu thủy chạy trên sông. Sau đó người ta cho sơn màu xanh nước biển và ở thời Phlôrêntinô Arixa vào làm việc tại hãng thì ngôi nhà này bị bụi phủ đầy chẳng có màu sắc rõ ràng, và trên mái tôn đã han gỉ, bên cạnh những tấm cũ có và những tấm tôn mới. Phía sau ngôi nhà, trên một cái sân lát đá xung quanh rào lưới sắc có hai cửa hàng lớn mới được xây dựng gần đây, và ở phía cuối là một đoạn kênh bị bịt kín hai đầu trong đó chứa thứ nước bẩn, bốc mùi xú khí. Đây là nơi để mục ruỗng những thứ bỏ đi trong một nửa thế kỷ kinh doanh đường sông. Đó là xác những chiếc tàu được dùng làm tư liệu lịch sử: từ Ximôn Bôliva cắt băng chạy thử cho đến những chiếc tàu tân tiến hơn đã sử dụng quạt điện trong các phòng giường nằm. Phần lớn những chiếc tàu này đã bị tháo gỡ các phụ tùng để dùng vào các tàu còn đang sử dụng nhưng vẫn còn nhiều chiếc còn tốt mà dường như chỉ cần sơn quét và cho chạy lại thì chúng vẫn chạy tốt không hề làm kinh động ngay cả những con kỳ đà và cũng chẳng làm bật gốc những cây hoa súng vàng từng mang lại vẻ hoài nhớ cho những chiếc tàu này.
Bộ phận quản lý của hãng ở tầng trên của ngôi nhà. Tầng này được chia thành các phòng làm việc nhỏ nhưng đầy đủ tiện nghi và được trang hoàng đẹp mắt, chúng tựa như những phòng giường nằm ở trên tàu, bởi vì chúng được thiết kế bởi các kĩ sư đóng tàu chứ không phải do các kiến trúc sư dân dụng. Ông chú Lêông XII làm việc trong một phòng y hệt các phòng khác, chỉ khác một chi tiết thôi, ấy là việc vào tất cả các buổi sáng, trên bàn viết của Đôn phải có hoa tươi, bất kỳ loại hoa có hương thơm nào cũng được, cắm trong bình hoa thủy tinh. Tầng dưới của ngôi nhà là bộ phận phục vụ khách đi tàu trong đó có một phòng đợi kê các tấm ghế băng thô và một quầy bán vé cùng một phòng thu nhận hàng gửi. Phần còn lại của tầng dưới là nơi làm việc của bộ phận tổng hợp mà chỉ riêng cái tên tổng hợp của nó cũng đủ cho ta ý niệm về một công việc không cụ thể, về một kết quả không cụ thể mà những nhân viên ở đây đóng góp cho công việc kinh doanh của hãng, và đó cũng là nơi những vấn đề không được giải quyết trong suốt quá trình tồn tại của hãng này sẽ nhận được cái chết thảm hại. Đó chính làm việc của Lêôna Catxiani, người bị khuất đi sau chiếc bàn viết của học trò giữa những tải ngô chất đống và đống giấy tờ gồm những vấn đề không có phương hướng giải quyết. Đó cũng là ngày ông chủ Lêông XII đến thăm phòng này để xem xem mình có nghĩ được điều gì bổ ích ngõ hầu giúp cho bộ phận tổng hợp làm việc tốt hơn. Sau ba giờ hỏi han, suy nghĩ và kiểm tra công việc cụ thể với những người làm công trong bộ phận này, Đôn trở về phòng làm việc của mình mà lòng đau đớn vì ý tưởng sáng tỏ này: không gặp bất kỳ một giải pháp nào ngõ hầu giải quyết quá nhiều vấn đề, ngược lại hoàn toàn, Đôn gặp những vấn đề mới, muôn hình muôn trạng mà không một giải pháp nào có thể giải quyết được.
Ngày hôm sau, khi Phlôrêntinô Arixa bước vào phòng làm việc của mình đã thấy một bản tường trình của Lêôna Catxiani cùng với lời đề nghị của cô rằng anh hãy nghiên cứu kĩ bản tường trình này và sau đó nếu anh thấy nó thích hợp thì hãy trình lên ông chú anh. Cô là người duy nhất không hề nói một lời trong suốt buổi chiều trước khi Đôn Lêông XII kiểm tra công việc tại đấy. Cô đã giữ đúng thái độ đúng mức của một nhân viên loại thường, nhưng trong bản tường trình này cô cũng nói rõ việc làm này không với mục đích xấu xa mà chỉ là để tôn trọng những người phụ trách bộ phận tổng hợp. Đó là một thái độ chân thành hiếm thấy. Ông chú Lêông XII những muốn thay đổi tổ chức về căn bản bộ phận này nhưng Lêôna Catxiani nghĩ ngược lại hoàn toàn. Cô nghĩ: cứ theo lôgich đơn giản mà xét thì sẽ thấy bộ phận tổng hợp trên thực tế không tồn tại, nó chính là cái thùng rác chứa đầy những vấn đề phức tạp nhưng vô nghĩa mà những bộ phận khác thoái thác trách nhiệm đã ném chúng xuống đây. Giải quyết cho vấn đề này là giải tán bộ phận tổng hợp và trả lại vấn đề trên cho các phòng để họ tự giải quyết lấy.
Ông chú Lêông XII không hề biết Lêôna Catxiani là ai và cũng chẳng nhớ rõ ai có thể là Lêôna Catxiani trong buổi họp chiều hôm qua nhưng khi đọc bản tường trình, Đôn đã gọi cô lên văn phòng và hai người đóng cửa lại nói chuyện với nhau trong hai giờ liền. Họ nói về mọi vấn đề. Vấn đề nào cũng được đề cập ngắn gọn phù hợp với phương pháp mà Đôn sử dụng để làm quen với nhân viên. Bản tường trình thật là giản dị và đầy đủ và giải pháp đã có hiệu quả mong muốn. Nhưng ông chú Lêông XII không quan tâm lắm đến bản tường trình, mà ngược lại quan tâm đến cô gái. Điều mà ông quan tâm đến cô là những môn học duy nhất sau khi tốt nghiệp bậc tiểu học được cô học ở trường Sombrêria. Ngoài ra cô đang học tiếng Anh theo phương pháp cấp tốc tại gia mà không cần có thầy dạy và từ ba tháng nay về ban đêm cô đang học đánh máy chữ, đó là một nghề mới mẻ đầy triển vọng như trước đây người ta từng nói đến nghề điện báo viên và từng được nói đến trước khi có máy hơi nước.
Khi kết thúc cuộc nói chuyện, ông chú Lêông XII bắt đầu gọi cô chỉ bằng tên Lêôna, một tên trùng của mình, một cách rất thân mật và từ đó trở đi Đôn chuyên gọi cô theo cách ấy. Đôn đã quyết định ký văn bản để giải thể bộ phận tổng hợp, trả lại các vấn đề chưa được giải quyết về các phòng để các phòng giải quyết, đúng như ý kiến của Lêôna Catxiani và Đôn đặt ra một chức vụ không có tên gọi, cũng không có những công việc đặc biệt và giao cho cô chức vụ ấy. Trên thực tế cô là thư ký riêng của Đôn. Buổi chiều ấy, sau khi chôn vùi một cách lặng lẽ bộ phận tổng hợp, ông chú Lêông XII hỏi Phlôrêntinô Arixa rằng anh đã lôi được Lêôna Catxiani từ xó xỉnh nào về và anh đã trả lời chú mình rất thật thà.
– Vậy cháu hãy trở lại xe khách và hãy mang về đây cho chú tất cả các cô gái như cô này mà cháu gặp được, – Đôn nói với anh. – Với hai hoặc ba cô gái như cô Lêôna, chúng ta sẽ vớt được chiếc tàu chở bị chìm của cháu đấy.
Phlôrêntinô Arixa hiểu điều đó là một trò đùa tếu đặc trưng cho tính cách của ông chú Lêông XII, nhưng ngày hôm sau anh không thấy chiếc xe mà trước đây sáu tháng hãng dành cho anh đi và anh hiểu rằng người ta lấy lại xe để anh đi xe khách công cộng mà tìm các nhân tài còn mai danh ẩn tích. Về phần mình, Lêôna Catxiani liền được hãng chấm dứt mọi nghi ngờ trước đây và được tin cẩn hoàn toàn. Trong ba năm tiếp theo cô vẫn đảm nhiệm công việc theo dõi chung và bốn năm sau đó cô bước tới ngưỡng cửa của văn phòng tổng thư ký nhưng cô từ chối ngay chức vụ này bởi vì hiện nay cô chỉ thấp hơn Phlôrêntinô Arixa có một bậc mà thôi. Cho đến thời điểm này cô đang làm việc dưới quyền của anh và cô chỉ muốn được như vậy thôi mặc dù trên thực tế sự việc diễn ra ngược lại hoàn toàn: Chính Phlôrêntinô Arixa cũng không biết rằng anh mới là người đang làm việc dưới sự điều khiển của cô. Quả thật là như vậy: anh chỉ làm mỗi việc thực hành những điều cô nghĩ ra và đề xuất trong Ban lãnh đạo chung để giúp anh leo lên cấp bậc ngày càng cao nhằm chống lại những kẻ thù giấu mặt của anh.
Lêôna Catxiani có một biệt tài ranh ma trong việc điều hành các chuyện kín và bao giờ cô cũng biết cần phải dừng lại đúng lúc. Cô là người có năng lực, tính tình trầm lặng và một trí thông minh ngọt ngào. Nhưng khi cần thiết, nhất là khi tâm hồn đau khổ, thì rũ bỏ hết mọi ràng buộc để trở thành một người có cá tính thô bạo. Nhưng chưa bao giờ cô nổi giận vì mình và cho mình. Mục đích duy nhất của đời cô là bằng bất cứ giá nào cũng phải quét cho sạch những cản trở trên cái thang danh vọng, kể cả máu nếu không có biện pháp tốt hơn, để cho Phlôrêntinô Arixa bước lên địa vị từng dự định mà anh không hề tính toán kĩ đến sức mạnh của chính mình. Dĩ nhiên Lêôna Catxiani đã làm điều đó bằng tất cả mọi hình thức với một khát vọng quyền lực không gì có thể đè bẹp nổi của cô nhưng thực ra cô làm với một ý thức rõ ràng rằng mình làm cho anh mà thôi. Quyết tâm của cô là thế, đến mức chính anh chàng Phlôrêntinô Arixa kia cũng bị mất phương hướng hành động và trong một thời điểm bất hạnh anh định cản bước cô gái bởi cứ nghĩ rằng cô gái đang cản bước mình. Lêôna Catxiani đã đặt anh vào đúng vị trí của mình.
– Xin anh đừng tưởng nhầm, – cô nói với anh. – Em sẽ từ bỏ mọi thứ này nếu anh muốn, nhưng xin anh hãy nghĩ cho kĩ đã.
Phlôrêntinô Arixa – quả thật vẫn chưa hề nghĩ tới – lúc này phải suy nghĩ cho thật chính chắn những khả năng của mình cho phép và đã trao cho cô vũ khí của anh. Sự thật là trong hoàn cảnh những cuộc tranh giành nội bộ diễn ra một cách thầm lặng trong hãng kinh doanh thường xuyên có khủng hoảng, trong hoàn cảnh thất bại nặng nề diễn ra trong việc săn lùng tình yêu không mệt mỏi và trong hoàn cảnh hình ảnh Phecmina Đaxa ngày càng mờ nhạt đi, chính anh chàng Phlôrêntinô Arixa lại không có lấy một phút giây bình yên trong tâm hồn mình trước hình ảnh rực rỡ của người phụ nữ da đen dữ dằn đội lốt con vật thân hình bê bết bùn cứt và tình yêu. Đến mức nhiều lần trong thâm tâm, anh từng đau khổ lấy làm tiếc rằng cô gái lại không phải cái điều trên thực tế anh đã nghĩ ở buổi chiều làm quen với cô để với nguyên tắc ứng xử của mình xóa sạch vết tích và có thể ngủ với cô cho dù cô phải trả giá bằng những hạt vàng cốm cũng vui lòng, bởi Lêôna Catxiani vẫn cứ là cô gái anh gặp trên xe khách buổi chiều ấy, cô vẫn mặc những bộ váy áo kêu sột soạt, vẫn đội những chiếc khăn đầy sắc màu, vẫn đeo những chiếc vòng tay làm bằng xương, những vòng cổ và nhẫn đeo tay làm bằng đá giả ngọc, vẫn là một cô gái dạn dĩ ở ngoài đường. Sự thay đổi rất ít ỏi mà năm tháng qua đi để lại dấu ấn trên diện mạo của cô đó là hậu quả của những công việc cô làm vì lợi ích của anh. Cô đi trong lứa tuổi chín chắn nhất, rực rỡ nhất. Những niềm vui hân hoan của đàn bà trong cô càng sôi động hơn và cơ thể người Phi hăng say của cô ngày càng săn chắc hơn. Phlôrêntinô Arixa không tự quay trở lại thời kỳ mười năm trước đây để bằng cách ấy chuộc lại khuyết điểm ban đầu của mình. Cô gái làm tất cả để giúp anh trên mọi phương diện nhưng đã không giúp anh trong phương diện tình yêu này.
Có một đêm ở lại làm việc cho đến khuya, như lâu nay vẫn thế kể từ sau khi bà Tranxitô Arixa qua đời, Phlôrêntinô Arixa lúc ra về nhìn thấy trong phòng làm việc của Lêôna Catxiani đèn vẫn thắp sáng. Anh mở cửa mà không hề gõ cửa để xin phép và anh thấy cô gái vẫn còn ở trong phòng: một mình ngồi trên bàn viết, vẻ nghiêm nghị, trầm tư, mắt đeo cặp kính mới cho cô diện mạo của một viện sĩ viện Hàn lâm. Với một cú giật mình đầy thú vị, Phlôrêntinô Arixa nhận ra chỉ có hai người, anh và cô gái ở trong nhà, còn ở bên ngoài: bến cảng vắng bóng người, thành phố im lìm như đang ngủ, đêm vĩnh hằng trùm trên mặt biển sợ sệt, tiếng còi buồn rú kêu ở ngoài khơi của một chiếc tàu cập bến chậm hơn một giờ. Anh đứng hai tay chống háng, như điệu bộ anh từng làm trước đây trên con đường hẹp Canđilênô để chặn bước cô gái. Bây giờ Phlôrêntinô Arixa làm lại cái điệu bộ ấy chỉ là để cô gái không nhận ra đầu gối anh không được săn chắc như xưa nữa.
– Lêôna của lòng anh, em hãy nói đi, nói cho anh biết, – anh nói. – Đến bao giờ chúng ta thoát ra khỏi tình trạng hiện nay!
Cô gái bình tĩnh gỡ cặp kính cận ra, vẫn tự chủ tuyệt đối và với nụ cười rạng rỡ chiếu sáng tâm hồn anh. Chưa bao giờ cô xưng hô sàm sỡ với anh.
– Ôi, Phlôrêntinô Arixa thân mến, – cô nói, – đã mười năm nay em ngồi ở đây để đợi anh hỏi điều đó đấy.
Đã chậm mất rồi, thời cơ đã đi qua rồi cùng cô gái ngồi trên xe khách do lừa kéo. Thời cơ ấy luôn luôn ở bên cạnh cô gái trên chính chiếc ghế cô ngồi, nhưng bây giờ nó đã vĩnh viễn ra đi. Sự thật là sau khi biết bao trò ranh ma kín đáo cô từng làm vì anh, sau bao việc nhơ nhuốc cô từng chịu đựng thay cho anh, bây giờ cô đi xa hơn anh rất nhiều trong cuộc đời và hiện đang ở một thời điểm còn xa hơn rất nhiều so với cuộc đời anh. Cô yêu anh quá tha thiết đến mức đáng lẽ để đánh lừa anh cô lại muốn tiếp tục làm ra vẻ yêu anh nhiều hơn dù có phải làm cho anh biết qua một hình thức bất ngờ nhất, đau khổ nhất.
– Đứng! – Cô bảo anh – Em có cảm tưởng em bên anh như đang nằm bên cạnh đứa con trai mà chẳng bao giờ em có được.
Phlôrêntinô Arixa cảm thấy ớn xương sống trước câu trả lời ấy. Anh nhận ra rằng câu nói cuối cùng kia chưa chắc đã là của cô gái. Anh nghĩ rằng khi một người đàn bà nói rằng không thì họ đang đợi anh phải van nài trước khi họ có quyết định cuối cùng; nhưng với cô thì lại khác: Không thể chơi trò mạo hiểm để nhầm lẫn đến lần thứ hai. Anh rút lui một cách vui vẻ, thậm chí còn cảm thấy thú vị, vì đối với cô chuyện này thật chẳng dễ dàng. Từ đêm ấy trở đi, bất cứ lúc nào bọn họ có dịp đứng trong bóng tối, dục vọng xác thịt trong con người Phlôrêntinô Arixa cũng tan biến đi mà anh không hề cảm thấy cay đắng và anh hiểu rằng người là bạn của một người đàn bà mà không cần phải ăn nằm với họ.
Lêôna Catxiani là người duy nhất mà Phlôrêntinô Arixa có thể nói cho biết chuyện thầm kín giữa anh với Phecmina Đaxa. Số rất ít những người biết chuyện này đã bắt đầu quên rồi, họ quên vì những lý do có sức mạnh lớn nhất. Không còn nghi ngờ gì nữa ba người trong số ít ỏi ấy đã mang điều bí mật kia xuống mồ rồi: Bà mẹ anh là một người từ lúc trước khi chết đã xóa câu chuyện này khỏi trí nhớ của mình, Gala Plaxidia là hai, vốn là người phục vụ Phecmina Đaxa như hầu hạ con gái mình, bà Escôlaxtica Đaxa không thể quên được là ba, người đã mang đến cho anh bức thư tình đựng trong ví da mà anh nhận được lần đầu tiên trong đời và là người đã không thể tiếp tục sống thêm rất nhiều năm sau. Lêrenxô Đaxa, người mà lúc này anh không biết đích xác còn sống hay đã chết, có thể lộ chuyện này ra với mẹ bề trên Phrăngca đê la Lút với hi vọng bà ta sẽ không đuổi học con gái mình, nhưng có rất ít khả năng ông ta đi tuyên truyền nó. Chỉ còn lại mười một nhân viên điện báo ở cái tỉnh xa xôi của Hinđêbranđa Sanchêt, những người nhận những bức điện có ghi rõ họ tên và địa chỉ chính xác của anh và sau hết là Hinđêbranđa Sanchêt và bầy chị họ ương bướng của cô ta.
