TIỂU SỬ & CUỘC ĐỜI

Nhà văn Toni Morrison (18 tháng 2 năm 1931 – 5 tháng 8 năm 2019) tên khai sinh Chloe Anthony Wofford, là nhà văn nữ Mỹ đoạt giải Pulitzer cho tác phẩm hư cấu năm 1988, Giải thưởng Sách Mỹ cho Beloved (1987) và giải Nobel Văn học năm 1993.

Toni Morrison sinh ở Lorain, Ohio, là con thứ hai trong một gia đình công nhân da đen có bốn người con. Lớn lên cùng cuộc Đại Suy thoái trong thập niên 1930 ở nước Mỹ và bộc lộ niềm yêu thích văn học từ rất sớm. Thuở nhỏ, bà học tiếng Latin, đọc các tác phẩm của văn học Nga, Anh và Pháp. Trong số các tác giả bà yêu thích có Austen và Tolstoy.

Năm 1945 tốt nghiệp trung học loại ưu, Morrison học ngành khoa học xã hội tại Đại học Howard và hoàn thành chương trình cao học tại Đại học Cornell, sau đó làm giảng viên tại Đại học Texas, Đại học Howard và Đại học Yale. Biệt danh Toni có từ những ngày còn học ở đại học. Năm 1958 bà lấy chồng là Harold Morrison, có hai con là Harold và Slade. Năm 1964 hai người ly dị, Morrison làm trợ lý biên tập của nhà xuất bản Random House chuyên sách giáo khoa tiểu bang New York.

Đến năm 1967 bà trở thành biên tập viên chính, biên tập sách của nhiều nhà văn nổi tiếng. Năm 1970, Morrison cho xuất bản cuốn tiểu thuyết đầu tay The Bluest Eye (Mắt biếc).

Từ năm 1989 Morrison giữ chức giáo sư Đại học Princeton, chuyên gia văn học Mỹ – Phi, viết phê bình và đi thỉnh giảng. Kể từ năm 1981, bà là thành viên Viện Hàn lâm Văn học và Nghệ thuật Mỹ, Viện Hàn lâm các Khoa học xã hội và Khoa học chính xác Mỹ.

Vào năm 1996, Tài trợ quốc gia cho nhân văn đã chọn bà cho Jefferson Lecture, vinh dự cao nhất của chính phủ liên bang Hoa Kỳ về thành tựu trong nhân văn. Cũng trong năm đó, bà đã được vinh danh với Huân chương đóng góp nổi bật của National Book Foundation. Morrison đã viết libretto cho một vở opera mới, Margaret Garner, được trình diễn lần đầu tiên vào năm 2005.

Vào ngày 29 tháng 5 năm 2012, Tổng thống Barack Obama đã trình bày Morrison với Huân chương Tự do của Tổng thống.

Vào năm 2016, bà đã nhận được PEN/Saul Bellow Award cho thành tựu trong tiểu thuyết Mỹ.

SỰ NGHIỆP VĂN HỌC

Năm 1970, tác giả Toni Morrison cho xuất bản cuốn tiểu thuyết đầu tay The Bluest Eye (Mắt biếc). Tác phẩm nói về tác động của những thành kiến chủng tộc đến một cô gái da đen mơ ước mình có đôi mắt xanh biếc, biểu tượng cái đẹp của người Mỹ da trắng; đã thu hút sự chú ý của các nhà phê bình và công chúng nhờ việc mô tả sâu sắc cuộc sống và số phận những người Mỹ gốc Phi. 

Năm 1973, tiểu thuyết Sula của bà trở thành sách best-seller và được trao Giải thưởng sách Quốc gia. Hai năm 1976, 1977 bà giảng dạy ở Đại học Yale và viết tiểu thuyết Song of Solomon (Bài ca Solomon), được trao Giải thưởng phê bình sách Quốc gia và Giải thưởng của Viện Hàn lâm Văn học và Nghệ thuật Mỹ.

Nhà văn nữ Morrison đã nhận được nhiều giải thưởng văn học có uy tín, trong đó có giải Pulitzer năm 1988 cho tiểu thuyết Beloved (Người yêu dấu). Trong tác phẩm này, trở lại khai thác đề tài nô lệ, bà đã chỉ ra tác động kinh hoàng của kiếp nô lệ đến tình cảm của người làm mẹ. Sự việc xảy ra ở tiểu bang Ohio sau khi kết thúc nội chiến, câu chuyện một phụ nữ da đen cho rằng thà tự tay giết chết con gái mình còn hơn phải đưa con đi làm nô lệ. Tiểu thuyết Beloved được đánh giá là tác phẩm thành công nhất của Morrison.

Năm 1993 Toni Morrison được nhận giải Nobel, trở thành người phụ nữ da đen đầu tiên được trao giải thưởng cao quý này. Tiểu thuyết mới nhất của bà là Love (Tình yêu) xuất bản năm 2003.

Nữ tác giả Toni Morrison là người phụ nữ Mỹ gốc Phi đầu tiên giành giải thưởng Nobel về văn học, là tác giả của 11 cuốn tiểu thuyết cũng như các cuốn sách thiếu nhi và các tập tiểu luận. Năm 2018, Oprah Winfrey đã phát biểu về bà: “Bà là lương tri, là ngôn sứ của chúng tôi, cũng là người nói lên sự thật về chúng tôi.”

Tất cả các tác phẩm của Toni Morrison đều xoay quanh hành trình của những người da đen trên đất Mỹ, được dịch ra nhiều thứ tiếng và là đối tượng của nhiều công trình nghiên cứu. Bà tích cực tham gia các phong trào đòi bình quyền phụ nữ, bà thường phát biểu trong những đại hội của phụ nữ da đen, đã dày công tìm hiểu bản sắc người gốc Phi trên đất Mỹ, đặc biệt là trải nghiệm của những người phụ nữ da đen nơi viễn xứ. Mỗi tác phẩm đều là một nỗ lực của Toni Morrison trong việc tách văn hóa Mỹ gốc Phi ra khỏi tầm ảnh hưởng sâu rộng của văn hóa châu Âu. Bà không ngần ngại phơi bày ra ánh sáng những trang sử tối tăm của một chủng tộc bị đối xử tàn tệ và giáng cấp, một quá khứ đau thương đến không tưởng của một thời đại thiếu vắng tình yêu thương. Ám ảnh về căn cước dân tộc của bà sẽ tiếp tục truyền cảm hứng cho tất cả chúng ta ngày hôm nay.

TÁC PHẨM

The Bluest Eye (Mắt biếc, 1970), tiểu thuyết
Sula (1973), tiểu thuyết
Song of Solomon (Bài ca Solomon, 1977), tiểu thuyết
Tar Baby (Chú nhóc thủy thủ, 1981), tiểu thuyết
Dreaming Emmett (Emmett mơ mộng, 1986), kịch
Beloved (Người yêu dấu, 1987), tiểu thuyết
Jazz (Nhạc Jazz, 1992), tiểu thuyết
Playing in the Dark: Whiteness and The Literary Imagination (Chơi trong bóng tối: sắc trắng và tưởng tượng văn học, 1992), tiểu luận
Racing Justice (Công bằng nơi trường đua, 1992), tiểu luận
Paradise (Thiên đàng, 1998), tiểu thuyết
The Big Box (Chiếc hộp lớn, 2000), truyện thiếu nhi
The Book of Mean People (Sách của những người không tốt, 2001), truyện thiếu nhi
Love (Tình yêu, 2003), tiểu thuyết
A Mercy (Một ơn huệ, 2008), tiểu thuyết
Home (Ngôi nhà, 2012), tiểu thuyết
God Help the Child (2015), tiểu thuyết